Báo cáo, dự báo thương mại thế giới năm 2016, 2017 của Vietship

Vietship thực hiện báo cáo và dự báo này tập trung chủ yếu vào sự suy giảm, bao gồm sự giảm sâu hơn so với dự kiến của nền kinh tế Trung Quốc, biến động tài chính ngày càng tồi tệ, và tình trạng vỡ nợ của các quốc gia với những khoản nợ nước ngoài lớn theo những biến động lớn trong tỷ giá hối đoái. Bên cạnh đó, cũng có một số tiềm năng đến từ hỗ trợ tiền tệ của Ngân hàng Trung ương châu Âu (EC) đã thành công trong việc tạo ra sự tăng trưởng nhanh hơn trong khu vực đồng Euro.

Trên cơ sở dự báo cho năm 2016, thương mại thế giới sẽ tăng trưởng xấp xỉ tốc độ tương đương của GDP thế giới trong 5 năm (theo tỷ giá thị trường), nhanh hơn hai lần so với trước đây. Một đà tăng trưởng thương mại chậm, liên tục trong một thời gian dài là hiếm thấy. Tuy nhiên, sự ảnh hưởng của của vấn đề này không nên được quá phóng đại. Trong quá khứ, thế giới đã từng chứng kiến thương mại năm trong sáu năm có tốc độ tăng trưởng dưới 3% (1980-1985), trong đó có hai năm rất thấp.

Theo những những chỉ số về hoạt động kinh tế và thương mại thế giới mà Vietship có được đã chỉ ra một số điểm khởi sắc về thương mại, đồng thời là một số dấu hiệu chậm lại trong sự tăng trưởng thương mại thế giới. Về mặt tích cực, số lượng container tại các cảng lớn đã tăng trở lại, đánh dấu sự phục hồi đa số phần mất mát do sự suy giảm thương mại trong năm ngoái. Trong khi đó, doanh số bán ô tô – một trong những tín hiệu sớm nhất của suy thoái thương mại – đã tiếp tục tăng trưởng với tốc độ mạnh ở các nước phát triển. Mặt khác, một số chỉ số hàng đầu có chỉ ra sự suy giảm trong tăng trưởng kinh tế của nhóm nước phát triển (OECD countries), và biến động thị trường tài chính vẫn tiếp tục trong năm 2016. Do đó tốc độ tăng trưởng thương mại có thể vẫn chưa ổn định trong năm 2016.

Chi tiết về phát triển thương mại vào năm 2015

2015 là năm thứ tư liên tiếp tăng trưởng trong thương mại hàng hóa thế giới dưới 3%. Thương mại thế giới đã có những biến động bất thường trong cả năm, giảm mạnh trong quý II, ở cả nước phát triển và đang phát triển, trước khi hồi phục ở hai quý còn lại trong năm. (Biểu đồ 1).

Năm 2015, khối lượng thương mại hàng hóa của thế giới có sự tăng trưởng tích cực (dù chưa được mạnh mẽ), điều này trái ngược với sự sụt giảm mạnh về giá trị đồng USD trong thương mại: giảm 13% từ 19 nghìn tỷ xuống còn 16,5 nghìn tỷ trong năm 2014. Sự khác biệt này chủ yếu là do biến động mạnh của giá cả hàng hóa và tỷ giá hối đoái và ảnh hưởng bởi sự giảm đà tăng trưởng kinh tế ở Trung Quốc, sản xuất nhiên liệu đàn hồi tại Hoa Kỳ, và các chính sách tiền tệ khác nhau trên khắp các nền kinh tế hàng đầu. Biến động thị trường tài chính cũng đã tác động đến môi trường kinh doanh và niềm tin tiêu dùng, đồng thời có thể đã góp phần làm giảm nhu cầu toàn cầu đối với hàng hóa lâu bền nhất định.

Tính theo giá trị hiện tại của đồng đô la, thương mại dịch vụ năm 2015 ghi nhận sự suy giảm ít hơn (xuất khẩu giảm 6,4% xuống còn 4,7 nghìn tỷ $) so với thương mại hàng hóa và dịch vụ hàng hóa liên quan (giảm 10,3% xuống còn tỷ 870 triệu $ ) và so với các thể loại khác . Điều này không đáng ngạc nhiên, vì thương mại dịch vụ thường ít nhạy cảm với chuy kỳ kinh doanh hơn so với thương mại hàng hóa.

Xuất khẩu từ Bắc Mỹ trong năm vừa qua thấp hơn so với kỳ vọng, trong khi các chuyến hàng từ khu vực xuất khẩu dầu mỏ (châu Phi, Trung Đông và Cộng đồng các quốc gia độc lập) đã tăng lên so với dự kiến. Nhập khẩu của châu Âu mạnh hơn dự đoán trong khi những khu vực sản xuất dầu là yếu. Sức mạnh tương đối của thương mại của châu Âu có thể được giải thích bởi sự phục hồi của Liên minh nội Âu, trong khi giá dầu thấp làm ảnh hưởng tới doanh thu của các quốc gia sản xuất dầu, khiến việc nhập khẩu dầu trở nên dễ dàng hơn.

Suy thoái kinh tế nghiêm trọng đang diễn ra tại Brazil và cũng như các quốc khác ở Nam và Trung Mỹ đã làm cho lượng nhập khẩu tiêu cực trong năm 2015 tại khu vực này tăng lên.

Phát triển thương mại vào năm 2015 theo khu vực, chủng loại sản phẩm và dịch vụ

Quy mô thương mại hàng hóa thế giới đã tăng trưởng với một tốc độ chậm, ổn định trong những năm gần đây.

Châu Á là khu vực đóng góp nhiều nhất cho sự phục hồi của thương mại thế giới sau cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008-09. Tuy nhiên, tác động của khu vực này tới lượng nhập khẩu thế giới giảm trong năm ngoái đã giảm khi Trung Quốc và các nền kinh tế châu Á tăng trưởng chậm lại. Châu Á đóng góp 1,6 điểm phần trăm vào mức tăng 2,3% trong khối lượng hàng nhập khẩu của thế giới vào năm 2013, hoặc 73% tăng trưởng nhập khẩu trên thế giới, nhưng đến năm 2015 khu vực này chỉ chiếm 0,6 điểm phần trăm so với mức tăng toàn cầu là 2,6%, hoặc 23% tăng trưởng nhập khẩu trên thế giới.

Ngược lại, kể từ sau cuộc khủng hoảng tài chính, châu Âu đã phần lớn đè nặng thương mại thế giới, và làm giảm tốc độ tăng trưởng nhu cầu nhập khẩu toàn cầu trong năm 2012 (-0,7%) và năm 2013 (-0,1%). Tuy nhiên, trong năm 2015 Châu Âu trở lại và đóng góp tích cực cho sự phát triển thương mại toàn cầu: châu Âu chiếm khoảng 1,5 điểm phần trăm trong 2,6% tăng trưởng về khối lượng nhập khẩu trên thế giới, tương đương 59% tăng trưởng thương mại toàn cầu. Sự phục hồi dần dần của thương mại nội khối EU trong năm 2014 và năm 2015 là nhờ sự phục hồi ở châu Âu, khi mà những tác động bởi cuộc khủng hoảng nợ công châu Âu đã bị mờ dần.

Bắc Mỹ đã đóng góp tích cực vào tăng trưởng nhập khẩu thế giới năm ngoái (1,1%), trong khi đóng góp tiêu cực đã được ghi nhận trong năm 2015 đối với miền Trung và Nam Mỹ (-0,2%) và khu vực khác, trong đó bao gồm châu Phi, Trung Đông và các nước CIS (- 0,4%).

Châu Á là khu vực có nhiều đóng góp tích cực nhất trong việc tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu trong những năm 2011 và 2014. Tuy nhiên, những đóng góp của khu vực này năm 2015 giảm xuống, thấp hơn so với của châu Âu. Năm vừa qua, trong 3 % tăng trưởng về thương mại hàng hóa của thế giới, châu Á tạo ra 1 điểm phần trăm tăng trưởng, trong khi của châu Âu là 1.3 %.

Trong năm 2015, xuất khẩu của khu vực Bắc Mỹ tăng rất chậm vì nhu cầu đối với hàng hóa ở Canada, châu Á và Nam, Trung Mỹ không còn cao như những năm trước. Trong khi đó, Nam và Trung Mỹ và các khu vực khác có những đóng góp tích cực nhỏ vào tăng trưởng kim ngạch xuất khẩu. Năm vừa qua Các quốc gia trong nhóm sản xuất dầu tăng sản lượng xuất khẩu. Cùng với đó, các quốc gia châu Á lại giảm nhập khẩu dầu. Điều này góp phần khiến giá dầu sụt giảm mạnh, khi mà lượng cung vượt xa so với lượng cầu thực tế.

Biểu đồ 3 cho thấy xuất khẩu hàng hóa quý và khối lượng nhập khẩu trong bốn năm kết thúc vào cuối năm 2015. Biểu đồ cho thấy rằng sự suy giảm thương mại trong nửa đầu của năm 2015 có ảnh hưởng khác nhau tới các khu vực địa lý trên thế giới. Các nền kinh tế phụ thuộc vào xuất khẩu tài nguyên (chủ yếu ở Nam và Trung Mỹ và khu vực khác) chịu ảnh hưởng nhiều từ việc giảm doanh thu xuất khẩu nhưng lại chưa thấy được sự phục hồi trong nửa cuối năm 2015. Trong khi nhập khẩu của khu vực phát triển hơn (Châu Âu, Bắc Mỹ, châu Á) đã có sự phục hồi một phần trong hai quý cuối năm 2015.

Những biến động trong thương mại hàng hóa được thể hiện qua các nhóm sản phẩm trong Biểu đồ 4, trong đó minh họa rằng nhiên liệu và các sản phẩm khai thác chịu trách nhiệm cho hơn một nửa của sự sụt giảm trong giá trị thương mại vào năm 2015, nhưng thương mại chậm lại trong sản xuất và sản phẩm nông nghiệp cũng góp phần đáng kể vào sự suy giảm tổng thể. Trong số hàng hóa sản xuất, các sản phẩm mà giá trị thương mại đặc biệt giảm vào năm 2015 bao gồm văn phòng và thiết bị viễn thông, hóa chất và máy móc thiết bị khác (bao gồm cả hàng hoá đầu tư và lâu bền khác hơn là xe ô tô), trong khi quần áo và dệt may chỉ đóng góp một phần nhỏ vào sự tăng trưởng.

Giá trị đồng USD trong nhập khẩu nội Á của hàng hóa sản xuất được ước tính đã giảm khoảng 5% trong năm 2015, khoảng phù hợp với sự suy giảm của nhập khẩu châu Á của hàng hóa sản xuất trên toàn thế giới. Điều này dường như cho thấy một sự suy giảm trên diện rộng trong các giá trị thương mại, có lẽ liên quan chặt chẽ hơn với biến động giá cả so với những thay đổi trong mô hình sản xuất và tiêu dùng. Tuy nhiên, nhập khẩu châu Á của máy móc thiết bị khác (một thể loại bao gồm hàng hóa vốn) ghi nhận giảm mạnh khoảng 8%, cho thấy sự suy giảm đầu tư trong khu vực. Trong đó, nhập khẩu của Trung Quốc máy móc thiết bị khác từ châu Âu và Bắc Mỹ trong năm 2015 đã giảm lần lượt 15% và 8%. Sự suy giảm này có thể chỉ là tạm thời, do biến động tài chính, tỷ giá chắc chắn và chính sách tiền tệ không ổn định trong năm 2015.

Hình 5 cho thấy tăng trưởng giá trị của đồng USD trong xuất khẩu thương mại dịch vụ toàn cầu kể từ năm 2013 theo loại dịch vụ chính. Thương mại dịch vụ ghi nhận sự sụt giảm 6,4% trong năm 2015, mặc dù giá dịch vụ vận tải biển hàng rời khô đã giảm xuống mức thấp kỷ lục năm ngoái. Các loại khác của xuất khẩu dịch vụ, chẳng hạn như du lịch và dịch vụ thương mại khác (một thể loại đó bao gồm các dịch vụ tài chính) đã thấy sự sụt giảm nhỏ hơn, khoảng 5,5%.

Sự sụt giảm trong xuất khẩu thế giới thương mại dịch vụ là ít hơn so với trượt 13,5% về giá trị đồng USD so với xuất khẩu hàng hóa, trong đó đã ảnh hưởng mạnh mẽ bởi sự biến động giá cả hàng hóa chính. Theo thống kê của Quỹ Tiền tệ Quốc tế, giá các mặt hàng chính đã giảm hơn 50% trên trung bình kể từ tháng Giêng năm 2014, với giọt khoảng 20% cho thực phẩm và đồ uống, 30% cho kim loại, và 65% năng lượng (nhiên liệu).

Để đo khối lượng thương mại dịch vụ, chúng ta không có các công cụ giống như thương mại hàng hóa, nhưng thông qua những thống kê về lượt khách và lượt thông cảng container (Biểu đồ 6) trỏ đến một sự trở lại của tăng trưởng sau khi sự chậm lại trong giữa năm 2015.

Triển vọng cho năm 2016 và 2017

Dựa trên ước tính GDP thực tế, các chuyên gia trên thế giới có dự báo thương mại toàn cầu sẽ tăng trưởng 2.8% trong năm 2016 và 3.6 % trong năm 2017. Theo những ước tính, GDP thế giới sẽ tăng trưởng 2,4% trong năm nay và 2,7% trong năm tới, với tốc độ tăng trưởng chậm lại một chút ở các nước phát triển trong năm 2016 và chọn lên một cách khiêm tốn trong những người phát triển.

Xuất khẩu ở cả các nước phát triển và đang phát triển sẽ tăng trưởng ở mức khoảng tỷ lệ tương tự vào năm 2016 , lần lượt là 2,9 % và 2.8%. Trong khi đó, nhập khẩu của các nền kinh tế phát triển đang dự kiến sẽ vượt qua những nước đang phát triển trong năm 2016, với mức tăng 3,3% so với mức tăng 1,8%.

Theo dự kiến, châu Á sẽ ghi lại tốc độ tăng trưởng xuất khẩu nhanh nhất của vùng bất kỳ trong năm nay ở mức 3,4%, tiếp theo là Bắc Mỹ và châu Âu, mỗi 3,1%. Trung và Nam Mỹ và khu vực khác sẽ tụt hậu phía sau là 1.9% và 0.4%, tương ứng. Bắc Mỹ sẽ thấy nhập khẩu tăng 4,1% trong năm nay, trong khi nhập khẩu châu Á và châu Âu nên cả hai đăng ký tăng trưởng 3,2%. Cuối cùng, nhập khẩu của Trung và Nam Mỹ và khu vực khác được thiết lập hợp đồng một lần nữa trong năm nay do giá dầu và các mặt hàng khác vẫn ở mức thấp, nhưng mức độ của sự co nên được ít hơn.

Các dự báo thương mại vẫn nghiêng về xu hướng giảm. Kinh doanh và niềm tin tiêu dùng đã giảm gần đây tại các nước đang phát triển. Kết quả là, các nhà dự báo hiện nay dự báo tăng trưởng GDP chậm lại trong Liên minh châu Âu và Hoa Kỳ trong năm 2016, theo sau là một sự phục hồi trong năm 2017. Bất ổn tài chính ở châu Á đã hầu như dịu đi nhưng có thể trở lại nếu dữ liệu kinh tế cao hơn hoặc dưới sự mong đợi của thị trường. Mặt khác, chính sách tiền tệ hơn từ Ngân hàng Trung ương châu Âu có thể thúc đẩy tăng trưởng trong khu vực đồng Euro và thúc đẩy nhu cầu đối với hàng hóa và dịch vụ, bao gồm cả nhập khẩu.