Biển Đông 2024: Diễn Biến Phức Tạp và Tương Lai Căng Thẳng

Biển Đông năm 2024 chứng kiến nhiều thay đổi và căng thẳng leo thang giữa Trung Quốc với Philippines cùng các đồng minh. Các hoạt động quân sự, ngoại giao và pháp lý ngày càng gia tăng, đánh dấu sự phức tạp và khó lường của khu vực này.

1. Tình Hình Thực Địa: Leo Thang Hoạt Động “Vùng Xám” và Va Chạm Trên Biển

Biển Đông đang đối mặt với nhiều thách thức lớn khi các bên liên tục sử dụng sức mạnh quân sự để bảo vệ và khẳng định các yêu sách lãnh thổ. Từ cuối năm 2023, các va chạm giữa Trung Quốc và Philippines tăng mạnh, tập trung quanh bãi Cỏ Mây và bãi cạn Scarborough.

• Đầu năm 2024

Philippines và Mỹ đã phối hợp tổ chức tuần tra chung kéo dài hai ngày với 8 tàu chiến. Động thái này ngay lập tức gặp phản ứng từ Trung Quốc, khi nước này cũng triển khai hải quân và không quân để tuần tra vùng biển này. Phát ngôn viên quân đội Philippines hy vọng Trung Quốc tôn trọng chủ quyền và quyền của Philippines theo luật quốc tế, nhưng phía Trung Quốc lại tuyên bố các hoạt động này nhằm “răn đe những hoạt động gây cản trở” trong khu vực.

• Tháng 2/2024

Xung đột lại leo thang khi Philippines cáo buộc tàu hải cảnh Trung Quốc cản trở tàu tuần tra của họ bằng các động tác nguy hiểm tại bãi cạn Scarborough. Đây là nơi Trung Quốc chiếm đóng từ năm 2012, nằm cách đảo Luzon của Philippines chỉ khoảng 220 km. Ngay sau đó, Trung Quốc tuyên bố “xua đuổi” tàu tuần tra Philippines, gây ra sự bất bình lớn từ Manila.

• Tháng 3/2024

Các cuộc đối đầu tiếp tục gần bãi Cỏ Mây khi Trung Quốc phun vòi rồng vào tàu tiếp tế của Philippines, gây thương tích cho thủy thủ đoàn. Tổng thống Philippines Marcos sau đó khẳng định Philippines sẽ không chấp nhận im lặng trước các hành vi như vậy. Tuyên bố này thể hiện sự kiên quyết của Philippines trong việc bảo vệ chủ quyền lãnh thổ của mình tại khu vực.

2. Căng Thẳng Tăng Cường: Tập Trận và Quan Hệ Liên Minh

Trước chuyến thăm Mỹ của Tổng thống Philippines Marcos vào tháng 4, Philippines đã cùng Mỹ, Nhật Bản và Australia tổ chức các cuộc tập trận chung ở Biển Đông. Động thái này cho thấy quyết tâm của các quốc gia trong việc tăng cường hợp tác để bảo vệ lợi ích ở khu vực. Phía Trung Quốc ngay lập tức phản ứng với tuyên bố tổ chức “tuần tra chiến đấu” trong cùng thời điểm, nhằm khẳng định sự hiện diện mạnh mẽ của mình tại Biển Đông.

• Cuộc tập trận Balikatan 2024: Diễn ra từ tháng 4, với sự tham gia của khoảng 16.700 binh sĩ Philippines và Mỹ, cuộc tập trận này được xem là phản ứng của Manila trước các hành động cứng rắn của Bắc Kinh tại Biển Đông. Mục tiêu chính của cuộc tập trận là tăng cường khả năng phòng thủ và cải thiện hợp tác hải quân giữa các đồng minh.
• Quan hệ quốc phòng và ngoại giao: Trong bối cảnh căng thẳng gia tăng, Philippines cũng tích cực thúc đẩy mối quan hệ với các đối tác quốc tế. Liên minh châu Âu, Mỹ và Nhật Bản đã lên án các hành vi gây hấn của Trung Quốc, hỗ trợ Philippines về mặt ngoại giao và quân sự. Bên cạnh đó, Philippines và Pháp dự kiến sẽ ký hiệp ước quốc phòng vào tháng tới. Cho phép quân đội hai nước tổ chức tập trận trong lãnh thổ của nhau.

  

3. Những Động Thái và Chiến Lược của Trung Quốc

Trung Quốc vẫn kiên quyết duy trì và củng cố yêu sách của mình tại Biển Đông, bất chấp sự phản đối từ Philippines và các nước khác. Các hành động của Trung Quốc chủ yếu nhằm khẳng định quyền tài phán của nước này, đồng thời giảm nhẹ vai trò của các nước ngoài khu vực.

• Chiến lược “vùng xám”: Trung Quốc đã liên tục triển khai tàu hải cảnh vào vùng đặc quyền kinh tế của các nước láng giềng như Philippines và Việt Nam để bình thường hóa sự hiện diện của mình. Chiến lược này nhằm tạo ra “tư liệu lịch sử” cho các hoạt động của Trung Quốc trên các vùng biển mà nước này đơn phương tuyên bố chủ quyền.
• Quan điểm về Scarborough và Cỏ Mây: Mặc dù mới chỉ chiếm đóng từ năm 2012, Trung Quốc tuyên bố Scarborough “luôn là lãnh thổ của Trung Quốc theo luật pháp quốc tế” và khẳng định sẽ tiếp tục áp dụng các biện pháp mạnh để bảo vệ “chủ quyền” của mình. Tương tự, tại bãi Cỏ Mây, Trung Quốc đẩy mạnh hoạt động, ngăn cản các tàu của Philippines để duy trì sự kiểm soát.

4. Đối Phó của Việt Nam: Phản Ứng Trước Các Vi Phạm Chủ Quyền

Việt Nam cũng đối mặt với các hoạt động xâm phạm của Trung Quốc tại vùng biển chủ quyền. Từ đầu năm 2024, các tàu hải cảnh Trung Quốc đã liên tục xuất hiện tại bãi Tư Chính của Việt Nam, điều này bị xem là vi phạm chủ quyền theo UNCLOS 1982. Việt Nam đã nhiều lần lên tiếng yêu cầu Trung Quốc rút lui và kêu gọi các bên kiềm chế để duy trì ổn định khu vực.

• Lệnh cấm đánh bắt cá của Trung Quốc: Hằng năm, Trung Quốc đều áp dụng lệnh cấm đánh bắt cá trên một phần biển Đông bao gồm cả khu vực thuộc chủ quyền của Việt Nam tại quần đảo Hoàng Sa. Việt Nam phản đối mạnh mẽ lệnh cấm này, yêu cầu Trung Quốc tôn trọng quyền tài phán của Việt Nam theo luật quốc tế và không làm phức tạp thêm tình hình khu vực.

5. Tình Hình Pháp Lý: Hạn Chế trong Việc Thực Thi Luật Quốc Tế tại Biển Đông

Mặc dù UNCLOS 1982 đã quy định rõ ràng về quyền và nghĩa vụ của các quốc gia tại Biển Đông, việc thực thi luật pháp quốc tế tại đây gặp nhiều khó khăn. Trung Quốc thường xuyên viện dẫn các quy định của mình để biện minh cho hành vi xâm nhập, cho rằng các hành động của họ phù hợp với UNCLOS 1982. Đồng thời, Bắc Kinh tiếp tục vi phạm cam kết trong Hiệp ước Thân thiện và Hợp tác của ASEAN, kêu gọi tôn trọng chủ quyền và giải quyết tranh chấp một cách hòa bình.

Dự Báo Tình Hình Tương Lai

Nhìn lại năm 2023 và đầu năm 2024, tình hình Biển Đông sẽ tiếp tục căng thẳng với nguy cơ xảy ra va chạm quân sự cao. Mặc dù các nước có tuyên bố chủ quyền đã cố gắng sử dụng các cơ chế ngoại giao, nhưng khó có thể đạt được thỏa thuận hòa bình. Trong khi đó, Trung Quốc sẽ tiếp tục duy trì hiện diện tại các vùng biển tranh chấp, còn Mỹ và các đồng minh sẽ hỗ trợ Philippines để đối phó với các thách thức.

Các quốc gia có tuyên bố chủ quyền có thể sẽ tăng cường các cuộc tập trận và hợp tác quốc phòng nhằm bảo vệ lợi ích của mình. Với sự hậu thuẫn từ các nước đồng minh, Philippines và các quốc gia khác sẽ có thêm động lực trong việc đối đầu với các hành vi khiêu khích của Trung Quốc.

Biển Đông sẽ tiếp tục là một điểm nóng với các nỗ lực tranh giành quyền kiểm soát và bảo vệ chủ quyền lãnh thổ. Các bên cần kiên trì theo đuổi giải pháp hòa bình để giảm thiểu nguy cơ xung đột quân sự và duy trì ổn định khu vực.

Xem thêm:

Tình hình Biển Đông từ đầu năm 2024 đến nay và những điều cần lưu ý

Những vùng biển lớn nhất thế giới: Bảng xếp hạng theo diện tích và độ sâu