Hiện nay, các cảng biển Việt Nam đang đối mặt với một vấn đề nghiêm trọng khi số lượng container tồn đọng trên 90 ngày đã vượt quá con số 7.650 chiếc. Đáng chú ý, tại các cảng lớn như TP. Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Đà Nẵng và Bà Rịa – Vũng Tàu, tình trạng này trở nên đặc biệt nghiêm trọng. Trong đó, cảng TP. Hồ Chí Minh dẫn đầu với hơn 5.800 container tồn đọng, tiếp theo là Hải Phòng với 1.500 container, Đà Nẵng với 186 container và Bà Rịa – Vũng Tàu với 120 container.

Phân tích sâu hơn, trong số 7.650 container tồn đọng, có đến 3.100 container đã nằm lại tại cảng trên ba năm. 1.240 container đã tồn đọng từ 1 đến 3 năm và 3.200 container còn lại tồn đọng dưới một năm. Các mặt hàng tồn đọng chủ yếu bao gồm phế liệu (1.000 container), hàng đông lạnh (450 container), và hơn 6.000 container khác chứa các loại hàng hóa đa dạng.

Theo Cục Hàng hải Việt Nam, container tồn đọng lâu ngày xuất phát từ nhiều nguyên nhân phức tạp. Một trong những lý do chính là việc các hãng vận chuyển đã phá sản hoặc ngừng hoạt động. Khiến việc liên lạc với chủ hàng trở nên khó khăn, thậm chí không thể thực hiện được. Ngoài ra, một số chủ hàng từ chối nhận hàng do các lý do khác nhau. Như là hàng hóa bị hư hỏng, giá trị hàng giảm, hoặc chi phí liên quan đến việc nhận hàng quá cao.

Ngoài ra, các vấn đề liên quan đến thủ tục hành chính, quyết toán cũng là một rào cản lớn. Chi phí để xử lý các container tồn đọng thường rất cao, đặc biệt là chi phí lưu kho bãi. Trong khi đó, quy trình và hướng dẫn về việc giải quyết hàng tồn đọng vẫn chưa được cơ quan chức năng ban hành rõ ràng. Chi phí lưu kho trung bình hiện nay của một container 40 feet rơi vào khoảng 2 đô la Mỹ mỗi ngày. Dẫn đến chi phí tổng cộng cho việc lưu trữ hàng ngàn container trở thành một gánh nặng tài chính lớn.

Ví dụ như khu vực cảng Hải Phòng, nơi đang tồn đọng hàng nghìn container chứa các mặt hàng như lốp xe cũ và phế liệu. Những container này không chỉ chiếm diện tích lớn tại cảng. Đây còn gây ra các vấn đề về môi trường và an toàn trong quá trình lưu trữ lâu ngày.

Để giải quyết tình trạng tồn đọng container, cần phải thực hiện một loạt các giải pháp đồng bộ. Cụ thể từ các cơ quan chức năng, cảng biển, và các doanh nghiệp liên quan.

Việc thiết lập một hệ thống quản lý hàng hóa hiệu quả tại các cảng biển là cần thiết để giảm thiểu tình trạng tồn đọng. Cục Hàng hải VN nên triển khai các biện pháp như sử dụng công nghệ thông tin để theo dõi. Để giám sát chặt chẽ tình trạng của từng container ngay từ khi chúng cập cảng. Điều này không chỉ giúp phát hiện sớm các vấn đề. Đây còn tạo điều kiện thuận lợi cho việc xử lý các container tồn đọng một cách nhanh chóng và hiệu quả.

Đây là một trong những nguyên nhân chính khiến hàng hóa tồn đọng lâu ngày. Do thủ tục hành chính phức tạp và quy trình quyết toán chưa được hướng dẫn cụ thể. Cần thiết phải đơn giản hóa các thủ tục này, đồng thời đưa ra các quy định rõ ràng, cụ thể để doanh nghiệp có thể dễ dàng tuân thủ. Việc này không chỉ giúp tiết kiệm thời gian mà còn giảm bớt chi phí cho doanh nghiệp.

Trong bối cảnh nhiều hãng tàu nước ngoài đã phá sản hoặc từ chối nhận hàng, việc hợp tác quốc tế trở nên vô cùng quan trọng. Việt Nam cần chủ động làm việc với các cơ quan chức năng của các nước liên quan để giải quyết các vấn đề liên quan đến container tồn đọng. Hợp tác này có thể bao gồm việc thiết lập các kênh liên lạc quốc tế để trao đổi thông tin và phối hợp trong việc xử lý các container tồn đọng.

Chính phủ và các cảng biển có thể xem xét việc hợp tác với các doanh nghiệp tư nhân trong việc xử lý hàng tồn đọng. Các doanh nghiệp có thể cung cấp các dịch vụ xử lý hàng hóa, giảm tải cho các cảng biển. Đồng thời tạo ra lợi nhuận từ việc tái sử dụng hoặc xử lý các mặt hàng tồn đọng.

Để có kinh phí xử lý các container tồn đọng, cần thiết lập một quỹ xử lý chuyên biệt. Quỹ này có thể được tài trợ bởi các hãng tàu, chủ hàng và cả từ ngân sách nhà nước. Việc có một quỹ chuyên biệt sẽ giúp giải quyết nhanh chóng các vấn đề tồn đọng. Nhưng không phải phụ thuộc vào nguồn kinh phí tạm thời hoặc các giải pháp tình thế.

Bên cạnh tình trạng trên, thị trường vận tải biển quốc tế cũng đang chứng kiến những biến động lớn. Cụ thể, từ tháng 7 đến trung tuần tháng 8 năm 2024, giá cước vận tải biển thế giới đã giảm từ 15 đến 30% trên tất cả các tuyến. Đây là mức giảm đáng kể so với thời kỳ đỉnh điểm của đại dịch vào tháng 9-2021. Khi giá cước vận tải biển đạt mức cao nhất trong lịch sử. Hiện tại, mức giá này đã giảm xuống chỉ còn 44% so với thời kỳ đỉnh điểm đó.

Cùng với sự giảm giá cước, lượng hàng hóa thông qua các cảng biển Việt Nam cũng tăng đáng kể. Trong 7 tháng đầu năm 2024, tổng sản lượng hàng hóa đạt gần 500 triệu tấn, tăng 15% so với cùng kỳ năm 2023. Trong đó, lượng hàng container đạt 16,9 triệu TEU, tăng 21%.

Tình trạng container tồn đọng tại các cảng biển Việt Nam hiện nay là một vấn đề nghiêm trọng cần được giải quyết nhanh chóng. Sự kết hợp giữa việc cải thiện quản lý, đơn giản hóa thủ tục hành chính, hợp tác quốc tế và sử dụng nguồn lực tư nhân có thể là giải pháp hữu hiệu để giảm bớt tình trạng này. Đồng thời, việc theo dõi chặt chẽ các biến động trong ngành vận tải biển. Cũng như việc tận dụng tối đa lợi thế từ xu hướng tăng trưởng của sản lượng hàng hóa sẽ giúp Việt Nam duy trì sự phát triển bền vững trong ngành hàng hải.